برای اینکه اسپرم بتواند باعث بارداری شود، باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:
تعداد کافی: برای بارداری موفق، تعداد اسپرم‌ها در هر میلی‌لیتر از مایع منی باید کافی باشد. معمولاً تعداد اسپرم بالای ۱۵ میلیون در هر میلی‌لیتر مایع منی برای بارداری طبیعی لازم است.
تحرک مناسب: اسپرم‌ها باید توانایی حرکت به سمت جلو را داشته باشند تا بتوانند به تخمک برسند. حداقل ۴۰ درصد از اسپرم‌ها باید دارای حرکت رو به جلو (تحرک پیشرونده) باشند.
شکل طبیعی: تعداد قابل توجهی از اسپرم‌ها باید دارای شکل و ساختار طبیعی باشند. این شامل داشتن سر بیضی شکل و دم بلند و قوی است. حداقل ۴ درصد از اسپرم‌ها باید دارای شکل طبیعی باشند.
زمان بقا: اسپرم‌ها باید توانایی زنده ماندن در دستگاه تناسلی زن را برای مدتی داشته باشند تا بتوانند به تخمک برسند. اسپرم‌ها معمولاً می‌توانند تا ۵ روز در دستگاه تناسلی زن زنده بمانند.
توانایی نفوذ به تخمک: اسپرم‌ها باید دارای آنزیم‌های لازم برای نفوذ به تخمک باشند. این آنزیم‌ها در بخش سر اسپرم قرار دارند و به آنها کمک می‌کنند تا بتوانند دیواره تخمک را بشکنند و به داخل آن نفوذ کنند.
این ویژگی اسپرم برای بارداری به‌طور کلی برای توانایی باروری اسپرم‌ها ضروری هستند و وجود مشکلات در هر یک از این ویژگی‌ها می‌تواند منجر به مشکلات باروری شود.
شکل طبیعی اسپرم چه شکلی است؟
شکل طبیعی اسپرم به عنوان یک سلول بارورکننده، ویژگی‌های خاصی دارد که به آن کمک می‌کند تا بتواند به تخمک برسد و آن را بارور کند. این ویژگی‌ها شامل موارد زیر است:
سر بیضی شکل: سر اسپرم به شکل بیضی است و اندازه آن حدود ۵ تا ۶ میکرومتر طول و ۲.۵ تا ۳.۵ میکرومتر عرض دارد. این سر حاوی هسته‌ای است که ماده ژنتیکی (DNA) را در خود دارد.
قطعه میانی: قطعه میانی (midpiece) اسپرم درست پشت سر قرار دارد و حاوی میتوکندری‌های زیادی است که انرژی لازم برای حرکت اسپرم را تأمین می‌کنند.
دم بلند: دم یا فلاژلم اسپرم حدود ۴۵ میکرومتر طول دارد و به اسپرم کمک می‌کند تا با حرکت‌های پیشرونده به سمت تخمک حرکت کند. دم اسپرم به شکل یک شلاق بلند و باریک است که به‌صورت موج‌دار حرکت می‌کند.
تصویر زیر به شما کمک می‌کند تا شکل طبیعی اسپرم را بهتر تجسم کنید:
هر گونه ناهنجاری در این قسمت‌ها می‌تواند تأثیر منفی بر توانایی باروری اسپرم داشته باشد. به عنوان مثال، سر نامتقارن یا دم کوتاه و پیچ خورده می‌توانند مشکلاتی را در حرکت و نفوذ اسپرم به تخمک ایجاد کنند.
توانایی نفوذ به تخمک توسط اسپرم یعنی چه؟
توانایی نفوذ به تخمک توسط اسپرم به فرآیندی اشاره دارد که در آن اسپرم موفق می‌شود به تخمک نفوذ کرده و آن را بارور کند. این فرآیند شامل چند مرحله کلیدی است:
واکنش آکروزومی: سر اسپرم دارای یک کلاهک به نام آکروزوم است که حاوی آنزیم‌هایی است. وقتی اسپرم به نزدیکی تخمک می‌رسد، آکروزوم ازاد می‌شود و آنزیم‌های داخل آن ترشح می‌شوند. این آنزیم‌ها به اسپرم کمک می‌کنند تا لایه‌های بیرونی تخمک، یعنی زوناپلیوسیدا (zona pellucida)، را تجزیه کند.
نفوذ از زوناپلیوسیدا: آنزیم‌های آکروزومی به اسپرم کمک می‌کنند تا از لایه زوناپلیوسیدا عبور کند. این لایه یک پوشش ژلاتینی محافظ است که دور تخمک را فرا گرفته است و نقش مهمی در جلوگیری از نفوذ اسپرم‌های دیگر پس از اولین نفوذ اسپرم دارد.
اتصال به غشای پلاسمایی تخمک: پس از عبور از زوناپلیوسیدا، اسپرم به غشای پلاسمایی تخمک می‌رسد. اتصال اسپرم به این غشا توسط پروتئین‌های خاصی که بر روی سطح اسپرم و تخمک قرار دارند، صورت می‌گیرد.
ادغام غشاها: پس از اتصال، غشای اسپرم و تخمک با یکدیگر ادغام می‌شوند. این مرحله باعث می‌شود که محتوای اسپرم، از جمله هسته حاوی DNA، به داخل تخمک وارد شود.
فعال‌سازی تخمک: ورود اسپرم به تخمک باعث فعال‌سازی تخمک و آغاز تقسیمات سلولی می‌شود. این فرآیند به تولید یک زایگوت منجر می‌شود که اولین مرحله از تشکیل یک جنین است.
این مراحل برای باروری موفق ضروری هستند و هرگونه نقص در هر یک از این مراحل و ویژگی اسپرم برای بارداری می‌تواند منجر به ناتوانی اسپرم در بارور کردن تخمک شود. به عنوان مثال، عدم توانایی آکروزوم در ترشح آنزیم‌ها یا ناهنجاری‌های غشایی می‌تواند مشکلاتی در نفوذ اسپرم به تخمک ایجاد کند.
اسپرم چقدر در بدن زن زنده میماند؟
اسپرم می‌تواند تا ۵ روز در بدن زن زنده بماند. البته، این مدت زمان به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
محیط رحم و دستگاه تناسلی زن: محیط رحم و مخاط دهانه رحم (موسین) می‌تواند شرایط مناسبی برای زنده ماندن اسپرم فراهم کند. محیط قلیایی و مواد مغذی موجود در مخاط دهانه رحم به زنده ماندن و تحرک اسپرم کمک می‌کند.
زمان تخمک‌گذاری: نزدیک بودن به زمان تخمک‌گذاری می‌تواند شرایط بهتری برای بقای اسپرم فراهم کند. در این دوره، مخاط دهانه رحم شفاف‌تر و لغزنده‌تر می‌شود و اسپرم‌ها راحت‌تر می‌توانند از آن عبور کنند و به رحم برسند.
سلامت اسپرم‌ها: کیفیت و سلامت اسپرم‌ها نیز تأثیر زیادی بر مدت زمان بقای آنها دارد. اسپرم‌های سالم‌تر و قوی‌تر توانایی بیشتری برای زنده ماندن و حرکت در دستگاه تناسلی زن دارند.
سلامت عمومی زن: سلامت کلی دستگاه تناسلی زن و وضعیت هورمونی او نیز می‌تواند بر مدت زمان زنده ماندن اسپرم تأثیر بگذارد. التهاب‌ها، عفونت‌ها و تغییرات هورمونی می‌توانند محیط نامساعدی برای اسپرم ایجاد کنند.
در حالت ایده‌آل، اسپرم‌ها می‌توانند در شرایط مناسب تا ۵ روز زنده بمانند و در این مدت، اگر تخمک‌گذاری رخ دهد، شانس باروری افزایش می‌یابد. این ویژگی باعث می‌شود که زمان مناسبی برای نزدیکی وجود داشته باشد تا شانس باروری بالا برود، حتی اگر نزدیکی چند روز قبل از تخمک‌گذاری انجام شده باشد.