این روز‌ها فریز تخمک به عنوان یک راه عالی برای زوج‌ها (یا افراد مجرد) برای حفظ شانس خود برای داشتن فرزند بیولوژیک در آینده در نظر گرفته می‌شود. این امر می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و کاهش فشارهای اجتماعی مرتبط با تأخیر در فرزندآوری کمک کند.
ممکن است این سوال برای شما مطرح شود که آیا مرد‌ها هم نیازی به فریز اسپرم‌های خود دارند؟ آیا اسپرم‌ها هم مثل تخمک، تحت تاثیر افزایش سن قرار میگیرند؟ ما اینجا هستیم تا به سوالات شما در مورد این روش و هر آنچه باید در مورد فریز اسپرم بدانید پاسخ دهیم.
فریز اسپرم چیست؟
فریز اسپرم (Cryopreservation of Sperm) به معنای نگهداری و ذخیره‌سازی اسپرم‌ها در دماهای بسیار پایین به منظور جلوگیری از تخریب آن‌ها است. بسیاری از مردان به دلایل مختلفی مانند بیماری، درمان‌های پزشکی (مانند شیمی‌درمانی) ممکن است باروری خود را از دست بدهند. فریز اسپرم این امکان را فراهم می‌کند که اسپرم‌ها در زمان‌های مناسب و در شرایط ایده‌آل برای بارداری استفاده شوند. این اقدام به ویژه برای مردانی که به دلیل بیماری یا درمان‌های پزشکی باید به طور موقت باروری خود را کنار بگذارند، بسیار مهم است.
کیفیت اسپرم‌ها تحت تاثیر سن قرار می‌گیرد؟
بله. این ایده که باروری مردان برای همیشه ادامه خواهد داشت، نادرست است. اگرچه ذخیره تخمدان زن شاید مهم‌ترین مؤلفه باروری زوج‌ها باشد، سن مرد نیز تأثیر قابل‌توجهی بر تولید مثل دارد. افزایش سن مردان با افزایش زمان دستیابی به بارداری همراه است. این واقعیت نشان دهنده تاثیر سن بر کاهش کیفیت مایع منی و افزایش نرخ تکه تکه شدن DNA در اسپرم است. علاوه بر این، بین سن شریک مرد و بروز نقایص مادرزادی و ناهنجاری های کروموزومی ارتباط وجود دارد.
علاوه بر تاثیر سن بر کیفیت اسپرم، فراوانی رابطه جنسی و عملکرد جنسی متغیرهایی هستند که بر زمان دستیابی به بارداری تأثیر می‌گذارد. کاهش فعالیت جنسی می‌تواند شانس بارداری را کاهش دهد و اختلال نعوظ (ED) با افزایش سن افزایش می‌یابد. با این حال، اختلال عملکرد جنسی به خودی خود هیچ تاثیر شناخته شده‌ای بر سلول‌های زاینده ندارد و تأثیر آن بر ناباروری را می‌توان با روش‌های کمک باروری غلبه کرد.
درست است که تاثیر سن بر باروری مردان قابل چشم پوشی نیست، اما همه مردان نیازی به فریز اسپرم‌های خود نخواهند داشت. چرا که با افزایش سن هم تعداد کافی لسپرم سالم برای استفاده درروش‌های کمک باروری در دسترس خواهد بود.
چرا پزشک فریز اسپرم را توصیه می‌کند؟
از مهم‌ترین موارد کاربرد فریز اسپرم زمانی است که فرد تحت درمان یک بیماری خاص قرار دارد و روند درمان می‌تواند بر روی توانایی باروری او تاثیر بگذارد. اگر شرایط زیر را هم تجربه می‌کنید بهتر است به دنبال فریز کردن اسپرم‌های خود باشید.
افراد مبتلا به سرطان
شیمی درمانی یک روش درمانی است که معمولاً برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این نوع درمان می‌تواند تأثیرات منفی بر سیستم تولید مثل مردان داشته باشد. پس از دریافت تشخیص سرطان، اکثر افراد آن‌قدر نگران درمان هستند که به این فکر نمی‌کنند که بعد از درمان چه اتفاقی می‌افتد. متأسفانه شواهد نشان می‌دهد که بیش از نیمی از افراد مبتلا به سرطان تحت شیمی‌درمانی، اطلاعی از لزوم فریز اسپرم‌های خود ندارند و وقتی متوجه اهمیت این‌کار می‌شوند که خیلی دیر شده است.
داروهایی که برای شیمی درمانی مورد استفاده قرار میگیرند، می‌توانند به سلول‌های زایا موجود در بیضه‌ها که مسئول تولید اسپرم هستند، آسیب برسانند. به خصوص اگر شیمی درمانی در دوره‌ای از زندگی (نوجوانی) انجام شود که بیضه‌ها هنوز در حال رشد هستند. در نتیجه شیمی‌درمانی ممکن با آسیب دائمی به بیضه‌ها، باعث کاهش تعداد اسپرم‌ها یا نقص در کیفیت آن‌ها شوند.
تولید اسپرم یک فرآیند زمان‌بر است و ممکن است پس از پایان درمان شیمیایی، زمان زیادی طول بکشد تا تولید طبیعی اسپرم از سر گرفته شود. این موضوع می‌تواند باعث نگرانی در مورد باروری شود. از طرفی شیمی‌درمانی ممکن است بر تولید هورمون‌های مردانه مانند تستوسترون تأثیر بگذارد که این نیز می‌تواند بر تولید اسپرم تأثیر منفی بگذارد. جراحی‌هایی مانند ارکیکتومی (برداشتن بیضه) برای سرطان بیضه هم به این معنی است که دیگر اسپرمی تولید نخواهد شد.
به همین دلیل، به همه مردانی که تحت شیمی درمانی قرار میگیرند یا مبتلا به سرطان‌های ناحیه تناسلی هستند، توصیه می‌شود برای حفظ باروری خود به دنبال فریز اسپرم باشند.
وازکتومی
اگر قصد وازکتومی دارید و می‌خواهید در صورت تغییر نظر خود در مورد داشتن فرزند، اسپرم در دسترس داشته باشید، فریز اسپرم گزینه مناسبی است. وازکتومی یک روش دائمی برای جلوگیری از بارداری است و در صورتی که تصمیم به داشتن فرزند بگیرید، ممکن است بازیابی طبیعی اسپرم غیرممکن باشد.
داشتن شغل‌های پرخطر
اگر در کارگاه‌های خطرناک کار می‌کنید یا در معرض مواد شیمیایی هستید، ممکن است به اسپرم یا باروری‌تان آسیب برسد. فریز کردن اسپرم در چنین شرایطی این امکان را به شما می‌دهد که در صورت بروز مشکلات باروری در آینده، از اسپرم سالم خود استفاده کنید.
تغییر جنسیت
اگر قصد دارید تحت عمل‌های جراحی خاصی مانند تغییر جنسیت قرار بگیرید، با فریز اسپرم میتوانید شانس خود را برای داشتن فرزند بیولوژیکی حفظ کنید.
وخیم شدن وضعیت اسپرم‌ها
اگر تعداد اسپرم‌های شما کم یا بی‌کیفیت است و وضعیتتان با گذر زمان رو به وخامت است، فریز اسپرم‌های موجود، گزینه مناسبی خواهد بود.
نحوه فریز اسپرم
ابتدا فرد تحت غربالگری بیماری‌های عفونی قرار می‌گیرد تا مطمئن شود که به بیماری‌های مقاربتی مبتلا نیست. این غربالگری معمولا شامل یک آزمایش خون ساده است.نمونه اسپرم (مایع منی) در اکثر مواقع از طریق خود ارضائی بدست می‌آید و نیاز به دارو یا آمادگی خاصی ندارد. گاهی اوقات یک عمل جراحی برای استخراج اسپرم از بافت بیضه ضروری است. هنگامی که مایع منی به آزمایشگاه رسید، آندرولوژیست‌ها (متخصصان اسپرم و باروری مردانه) آن را تجزیه و تحلیل کرده و برای ذخیره سازی آماده می‌کنند. آن‌ها اسپرم را از مایع منی یا بافت بیضه جدا می‌کنند و به بخش کوچکی از نمونه زیر میکروسکوپ نگاه می‌کنند تا مطمئن شوند که اسپرم‌ها سالم هستند و به اندازه کافی اسپرم برای انجماد وجود دارد.
سپس نمونه اسپرم به دست آمده با مایع خاصی (cyroprotection) مخلوط می‌گردد تا از آسیب به اسپرم‌ها در هنگام فرآیند فریز جلوگیری به عمل آید. قبل از فریز اسپرم نمونه‌های اسپرم را در داخل نی‌های مخصوصی قرار می‌دهند تا در صورت لزوم بتوانند چندین بار از آن‌ها استفاده نمایند. اسپرم‌های آماده شده به آرامی سرد می‌شوند و سپس در نیتروژن مایع قرار میگیرند. بعد از انجماد، نمونه‌های اسپرم در مخزن‌های مخصوصی که دما را در سطح پایین حفظ می‌کنند، ذخیره می‌شوند. این مخزن‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که شرایط ایده‌آل را برای نگهداری طولانی‌مدت اسپرم فراهم کنند.
استفاده از اسپرم فریز شده
مردانی که فریز اسپرم انجام می‌دهند چنانچه تصمیم به بارداری داشته باشند، باید از یکی از روش‌های کمک باروری استفاده نمایند. از رایج‌ترین روش‌های کمک باروری در افرادی که فریز اسپرم انجام می‌دهند، روش ای وی اف و IUI می‌باشد. چنانچه اسپرم پس از ذوب شدن کیفیت کافی را نداشته باشند از یکی دیگر از روش‌های کمک باروری به نام میکرواینجکشن (ICSI) استفاده می‌نمایند. لازم به ذکر است قبل از استفاده از انواع روش‌های کمک باروری ابتدا اسپرم های فریز شده ذوب می‌شوند و سپس مورد استفاده قرار میگیرند.
عوارض فریز اسپرم
فریز اسپرم روشی بسیار ایمن است و تقریباً هیچ خطری برای بیماران و نوزادانی که از طریق فریز اسپرم به دنیا می آیند وجود ندارد. تنها عارضه فریز اسپرم این است که تمام اسپرم‌ها پس از انجام مرحله انجماد قابل استفاده نمی باشند.
میزان موفقیت فریز اسپرم
با وجود مزایای فراوان فریز اسپرم، این روش نیز با چالش‌هایی مواجه است. یکی از این چالش‌ها، کاهش کیفیت اسپرم‌ها در طول زمان است. ضمن اینکه برخی از اسپرم‌ها از فرآیند انجماد جان سالم به در نمیبرند. با پیشرفت‌های علمیو تکنولوژیکی در زمینه فریز اسپرم، این روش به تدریج بهبود یافته و نتایج بهتری را ارائه می‌دهد. تکنیک‌های جدیدی مانند استفاده از مواد محافظتی مؤثرتر و بهبود روش‌های انجماد، به افزایش کیفیت و بقا اسپرم‌ها کمک کرده است. این پیشرفت‌ها به پزشکان این امکان را می‌دهد که با اطمینان بیشتری از اسپرم‌های فریز شده در درمان‌های باروری استفاده کنند.
در صورت عدم موفقیت فریز اسپرم چه باید کرد؟
چنانچه هیچ یک از اسپرم‌ها کیفیت لازم برای باروری را نداشته باشند، فرد جهت جلوگیری از ناباروری می‌تواند از نمونه‌گیری مستقیم از بیضه یا اسپرم اهدائی کمک بگیرد.
مراکز مناسب جهت فریز اسپرم
از آنجائی که فرآیند فریز اسپرم نیازمند ابزار پیشرفته و پزشکان متخصص در زمینه ناباروری و روش‌های کمک باروری می‌باشد، افرادی که تمایل به فریز اسپرم دارند جهت افزایش شانس باروری خود باید به یکی از مراکز تخصصی در این زمینه مراجعه نمایند.
هزینه فریز اسپرم
هزینه فریز اسپرم شامل هزینه جداسازی و نگهداری آن می‌باشد. در ابتدا هزینه‌ای جهت جداسازی و فریز اسپرم دریافت می‌گردد، سپس مبلغی به صورت سالیانه برای نگهداری از اسپرم فریز شده دریافت می‌شود. هزینه فریز اسپرم بر اساس مصوبه وزارت بهداشت می‌باشد.
و در پایان…
فریز اسپرم یک روش حیاتی و مؤثر در حفظ باروری، درمان نازایی و بهبود کیفیت زندگی مردان است. با توجه به پیشرفت‌های علمی و تکنولوژیکی، این روش به طور مداوم در حال بهبود و توسعه است. اگرچه چالش‌ها و محدودیت‌هایی وجود دارد، اما مزایای فریز اسپرم به وضوح نشان می‌دهد که این روش می‌تواند به عنوان یک ابزار کارآمد در دنیای امروز مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین، آگاهی از اهمیت فریز اسپرم و تشویق به استفاده از آن می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و کاهش مشکلات باروری در جامعه کمک کند.